City Symphonies: Rien que les heures + Markt in Berlin

Rien que les heures
Alberto Cavalcanti, Frankrijk, 1926, zwart-wit en tinting, stil, 47’
Nederlandse tussentitels, 35mm

Markt in Berlin
Wilfried Basse, Duitsland, 1929, zwart-wit, stil, 23’
Duitse openingstitels, 35mm

Het genre van de stadssymfonie, dat in het interbellum zijn bloeitijd had, wordt over het algemeen geassocieerd met experimentele documentaires, die een fictief verhaal expliciet afkeuren. Er zijn echter ook een aantal van deze stedenfilms die een brug slaan naar de fictiefilm. Rien que les heures is vermoedelijk het bekendste voorbeeld hoewel de fictieve kwaliteiten ervan vaak genegeerd worden.

Op hetzelfde moment dat Walther Ruttmann met Berlin. Die Sinfonie der Grosstadt bezig was, werkte de Braziliaan Alberto Cavalcanti in Parijs aan een impressionistisch filmportret over Montmartre en zijn inwoners. Hij volgt daarbij in de loop van één dag het leven van een vijftal personages die bepaalde grootstedelijke types representeren: een prostituee, haar pooier, een krantenverkoopster, een matroos en een oude vrouw. Het zijn de underdogs van Parijs en Cavalcanti schenkt ook aandacht aan hun sociale condities in de grote stad waar ook eenzaamheid en criminaliteit een rol spelen. In tegenstelling tot de drukke straten en mensenmassa’s in Ruttmanns Berlin en Dziga Vertovs De man met de camera zijn het in Rien que les heures vooral de lege, nauwe en oude straten die het stadsbeeld bepalen. Toch komt ook de Eiffeltoren op een experimentele manier in de proloog aan bod.

Markt in Berlin kan dan weer als een échte experimentele, documentaire stadssymfonie worden beschouwd. Wilfried Basse’s film focust op een specifieke locatie in de stad – namelijk de Wittenbergplatz in Berlijn – en de activiteiten op en rond de markt. Vooral de scène die de opbouw van de markt in de ochtend toont, werd door toonaangevende filmcritici geprezen. Eén van hen was Rudolf Arnheim die later beweerde dat hij een dronkenman in de film speelde. Zelfs de scherpste ogen van de beste filmhistorici hebben hem echter niet kunnen ontdekken. Jij misschien wel?